Chúng tôi đến xã đảo Cái Chiên (huyện Hải Hà) đúng dịp bà con nơi đây đang cùng nhau thu hoạch những luống khoai cuối cùng trên đảo. Trên cánh đồng, sự vất vả như biến mất, thay vào đó là niềm vui được mùa hiện lên rạng ngời trên khuôn mặt những người nông dân
Là những người con sinh ra và lớn lên tại mảnh đất miền Đông của Quảng Ninh, chắc hẳn tuổi thơ ai cũng đã từng được ăn những bát cháo khoai khô mẹ nấu. Đây là món ăn được biến tấu từ cách chế biến cháo của người dân quê nghèo, nhất là bà con dân tộc các huyện miền Đông Quảng Ninh. Vì thế, đây không chỉ là một món ăn đặc trưng trong đời sống người dân quê mà còn hiện hữu trong tâm trí, tình cảm của bao người.
Theo các lão nông thì trước đây, trong làng nhà nào cũng trồng rất nhiều khoai lang vào vụ đông. Trước khi ăn Tết Nguyên đán, các thửa khoai đều được thu hoạch để lấy đất chuẩn bị cho vụ lúa chiêm xuân. Khi đó, gạo thường không thể đủ ăn cho cả năm, nên mấy tháng đầu năm và cả thời gian chớm hè, khoai lang là loại lương thực chủ đạo chống đói của mỗi gia đình. Ngoài phần khoai lang được dành để ăn tươi, người dân lấy phần khoai khác mang thái theo kiểu con chì, rồi phơi khô, bỏ chum sành trữ dùng ăn dần. Do ngày nào cũng ăn khoai, nào là khoai lang luộc, khoai lang hấp cơm nên rất ngán, vì vậy, các gia đình ở thôn quê đã "biến tấu", chế biến món khoai lang cho khác ngày thường để ăn đỡ ngán. Món cháo khoai lang ra đời như vậy.
Với món cháo khoai lang khô, chỉ cần rửa sạch lát khoai khô rồi bỏ vào nồi, đổ nước, đun cho thật nhừ. Cháo khoai khô ăn với thịt ba chỉ xào dưa chua hay củ cải muối xào tỏi hoặc đơn giản chỉ là lạc rang muối cũng là món ăn khó có thể quên trong lòng mỗi người dân vùng biển nơi đây. Khoai lang Hải Hà, đặc biệt là khoai được trồng trên các xã đảo, trong môi trường đất cát nên luôn có vị ngọt, bở, thơm lạ kỳ.
Ngày nay, khi điều kiện kinh tế đã khấm khá, cuộc sống no đủ, không thiếu những món ăn đặc sản, "sơn hào hải vị" nhưng món cháo khoai lang khô ngọt lịm dường như vẫn là món ăn chính trong mỗi bữa sáng của người dân xã đảo. Hơn hết, đây là loại thực phẩm sạch, món ăn ngon và thấm đẫm tình cảm, ký ức của chúng tôi.
Khoai khô Cái Chiên nay không còn là món ăn của những người nghèo khó nữa. Khoai khô Cái Chiên dần có thương hiệu và là sản phẩm được ưa chuộng tại các kỳ hội chợ OCOP của huyện Hải Hà, của tỉnh. Khoai khô không chỉ được người dân trong tỉnh ưa chuộng mà cả những du khách khi đến đây cũng thấy tò mò với món ăn dân dã, thân quen mà cũng vô cùng lạ lẫm này nên thường mua về thưởng thức.
Hồng Nhung (Trung tâm TT&VH Hải Hà)