Sam biển, trong đó có trứng sam đã được chế biến thành những món ngon bổ dưỡng, quen thuộc với nhiều thực khách như trứng sam nấu canh, trứng sam rán giòn... Thế nhưng, gỏi trứng sam thì có lẽ nhiều thực khách lần đầu được nghe và thưởng thức.
Sam biển không còn xa lạ gì với người dân vùng biển Quảng Ninh. Xưa nay, loại hải sản độc đáo này đã nức tiếng với thực đơn sam 7 món, như: chân sam xào, thịt sam xào dứa, tiết canh sam... Độc đáo, bổ dưỡng, ngon nhưng món ăn liên quan tới sam biển thông thường chế biến khá công phu, từ khâu tìm nguyên liệu tới khâu làm thịt và chế biến.
Muốn ăn trứng sam biển cần chọn thời điểm từ tháng 11 tới tháng 3 âm lịch. Đây là mùa sam giao phối, sam cái thường khá to, trong mang bụng đầy trứng tròn xoe, nhỏ bằng cỡ hạt tiêu. Theo các lão ngư giàu kinh nghiệm ở Trà Cổ thì thời điểm cuối năm bắt sam làm món này là hợp nhất. Sam cái có buồng trứng lớn, để bắt được sam biển, ngư dân phải tính con nước và định ngày ra khơi. Sam thường đi theo đôi, con đực nhỏ hơn, bám trên lưng con cái. Thế nhưng khi bắt được 1 con, trông giống hệt sam thì thả ngay bởi đó là con so, có ngoại hình giống hệt sam nhưng ăn có thể gây độc cho thực khách. Dân gian thường có câu "dính như sam" là để chỉ đặc tính này!
Sam biển không quá đắt, nhưng tốn công chế biến, lại ít thịt nên không nhiều nhà hàng thích chế biến sam. Làm món gỏi trứng sam lại cần công phu hơn nhiều so với các món sam thông thường khác. Đầu bếp chọn sam cái ngon cho lên bếp nướng đều, lật dở liên tục cả 2 mặt cho tới khi chín, vỏ chuyển màu từ hơi vàng sang màu đen... Đây là khâu rất quan trọng, nếu sam nướng kỹ quá có thể làm trứng khô, mất ngon, ngược lại thì trứng sống, gây độc cho thực khách.
Trứng sam nằm ngay trong yếm, sát vành vỏ sam, đầu bếp khéo léo dùng kéo cắt từ đuôi lên trên, rồi cắt theo vành vỏ sam nhẹ nhàng lật rồi lấy thìa múc toàn bộ trứng sam ra.
| Để làm gỏi sam, khâu nướng và chế biến sam khá công phu. |
Trứng sam được trộn đều với rau thơm, lạc, hoa chuối, xả... rồi thêm đường, mắm, chanh và các gia vị vừa dùng, để một lúc cho ngấm. Nhiều nơi còn thêm phần thịt sam xé nhỏ từ càng, thân sam cho món gỏi thêm vị. Gỏi sam ăn với bánh tráng hay bánh đa.
Điểm đặc biệt của gỏi sam là sự kết hợp tinh tế của món bánh tráng giòn kèm với trứng, thịt sam nướng thơm ngậy hòa cùng vị thơm bùi của rau thơm, rau răm, lạc rang. Gỏi sam ăn với mù tạt hoặc nước mắm chanh ớt thật cay, cân bằng tính hàn của thịt sam và vị cay nồng, thơm của ớt, sả.
Ngoài việc loại bỏ nhanh ruột, gan sam vì bộ phận này chứa nhiều tác nhân gây đau bụng, ngộ độc cho thực khách, trứng sam và các phần còn lại của sam đều ngon và hữu dụng. Vỏ sam nhiều khi cũng rất hữu dụng, có thể khắc hàn, cảm lạnh và kỵ sài cho người và vật nuôi. Vỏ sam còn được dùng làm đồ mỹ nghệ rất đẹp nên có khi người ta bắt sam chủ yếu để lấy vỏ xuất khẩu hoặc chế tác ra đồ lưu niệm có độ tinh xảo.
(Theo Báo QN)